Ngày 21/10/2024, Trung tâm Phát triển Cộng đồng Sinh thái (ECODE) đã phối hợp với Văn phòng BQL Khu dự trữ sinh quyển Miên Tây Nghệ An và BQL Khu BTTN Pù Hoạt tổ chức Hội thảo tập huấn “Tăng cường hiệu quả quản lý các Khu dự trữ sinh quyển thế giới tại Việt Nam”. Đây là một những hoạt động nằm trong khuôn khổ đề tài Nghiên cứu cơ sở lý luận, thực tiễn và đề xuất khung hướng dẫn quản lý Khu DTSQ thế giới được UNESCO công nhận tại Việt Nam. Hội thảo tập huấn được tổ chức với mục đích tạo cơ hội cho các Khu DTSQ thế giới tại Việt Nam thảo luận về xây dựng Khung mô hình quản lý, đồng thời lắng nghe những kinh nghiệm thực tiễn quản lý từ các Khu DTSQ thế giới tại Việt Nam để cũng cố, hoàn thiện khung hướng dẫn quản lý khu DTSQ thế giới phù hợp với thực tiễn, quy định của pháp luật và yêu cầu quản lý của UNESCO.

Toàn cảnh Hội thảo

Đến thời điểm hiện tại, ở Việt Nam đã có 11 Khu dự trữ sinh quyến thế giới đã được UNESCO công nhận, trở thành quốc gia có số lượng khu DTSQ đứng thứ 2 trong khu vực Đông Nam Á, sau Indonesia (19 Khu DTSQ thế giới). Đây là những khu vực có giá trị đặc biệt về bảo tồn thiên nhiên, đa dạng sinh học và đa dạng về bản sắc văn hoá dân tộc của đất nước. Tổng diện tích của 11 Khu DTSQ chiếm khoảng 14,69% diện tích tự nhiên của cả nước. Các Khu DTSQ đã được công nhận có ý nghĩa hết sức quan trọng không chỉ trong công tác bảo tồn thiên nhiên, bảo tồn đa dạng sinh học, mà còn là “những phòng thí nghiệm sống” phục vụ cho nghiên cứu khoa học, giáo dục môi trường và phát triển bền vững dựa trên sự gắn kết hài hoà giữa con người và thiên nhiên. Với chủ trương xây dựng và phát triển mạnh mẽ mạng lưới các khu DTSQ thế giới đã thể hiện rõ nỗ lực, quyết tâm của Đảng và Nhà nước trong công tác bảo tồn thiên nhiên, bảo vệ đa dạng sinh học và ứng phó với biến đổi khí hậu hướng tới phát triển bền vững.

Ts Hoàng Hà - Trung tâm Phát triển Cộng đồng Sinh thái giới thiệu khái quát tổng quan hiện trạng quản lý KKDTSQ thế giới tại Việt Nam

Tuy nhiên, sau gần 24 năm kể từ ngày Khu DTSQ thế giới đầu tiên tại Việt Nam được UNESCO công nhận (Khu DTSQ rừng ngập mặn Cần Giờ được công nhận ngày 21/1/2000), thì công tác quản lý, khai thác các tiểm năng của Khu DTSQ thế giới phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội vẫn còn nhiều khó khăn, bất cập. Nguyên nhân chủ yếu như sau:

Một là, các tiêu chí, nguyên tắc quản lý theo yêu cầu và hướng dẫn của UNESCO đối với các Khu DTSQ thế giới được công nhận có nhiều điểm chưa phù hợp với thực tiễn của Việt Nam.

Hai là, Việt Nam chưa có nhiều kinh nghiệm và đang lúng túng trong việc quản lý các Khu DTSQ thế giới đã được công nhận. Việt Nam vẫn chưa chính thức thống nhất ban hành các tiêu chí, khung pháp lý phù hợp để hướng dẫn quản lý, khai thác các Khu DTSQ thế giới để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Ba là, Yêu cầu thực tiễn của phát triển kinh tế - xã hội, phát triển cơ sở hạ tầng … và nhu cầu về việc làm, thu nhập của người dân đang tạo áp lực rất lớn trong công tác quản lý đối với các Khu DTSQ, đặc biệt các khu vực vùng lõi.

Ts Nguyễn Văn Sinh - Giám đốc BQL Khu BTTN Pù Hoạt chia sẻ kinh nghiệm từ vùng lõi - Khu BTTN Pù Hoạt

Hội thảo tập huấn được tổ chức nhằm chia sẽ những cơ sở lý luận, kinh nghiệm của quốc tế và bài học thực tiễn ở Việt Nam về quản lý Khu DTSQ thế giới được UNESCO công nhận. Đồng thời giới thiệu các bên tham gia về những điểm chính, vấn đề cốt lõi nhất đang được định hướng để xây dựng khung hướng dẫn quản lý, kế hoạch và mô hình phát triển xanh cho các khu DTSQ thế giới được UNESCO công nhận tại Việt Nam theo yêu cầu và hướng dẫn của UNESCO và phù hợp với điều kiện thực tiễn của Việt Nam. Thông qua Hội thảo tập huấn lần này, các bên liên quan, đặc biệt là các Khu DTSQ sẽ tiếp tục nghiên cứu, góp ý bổ sung để hoàn thiện khung pháp lý này.

Đại diện Khu DTSQ miền Tây Nghệ An chia sẻ kinh nghiệm công tác quản lý từ Khu DTSQ miền Tây Nghệ An hiện nay

Tham gia Hội thảo có nhiều nhà khoa, chuyên gia nghiên cứu về lĩnh vực sinh quyển và phát triển con người như: Ts Hoàng Hà - Trung tâm Phát triển Cộng đồng Sinh thái; Ts Võ Thanh Sơn - nguyên Viện trưởng Viên Sinh thái và Tài nguyên sinh vật, Đại học Quốc gia Hà Nội; Nguyễn Văn Gia – chuyên gia tư vấn của Liên hiệp quốc về con người và sinh quyển; Đại diện lãnh đạo BQL các khu DTSQ thế giới Cù Lao Chàm – Hội An; Khu DTSQ quần đảo Cát Bà và khu DTSQ Miền Tây Nghệ An và các đơn vị liên quan.

Hội thảo tập huấn đã được Trung tâm Phát triển Cộng đồng Sinh thái giới thiệu tổng quan về hiện trạng quản lý khu dự trữ sinh quyển thế giới tại Việt Nam, đồng thời nghe báo cáo tham luận chia sẽ về mô hình quản lý từ khu DTSQ DTSQ thế giới Cù Lao Chàm – Hội An; Khu DTSQ quần đảo Cát Bà và khu DTSQ Miền Tây Nghệ An. Những báo cáo chia sẽ về mô hình quan lý của các khu DTSQ là cơ sở thực tiễn quan trọng để các nhà khoa học tiếp tục nghiên cứu và xây dựng khung hướng dẫn về quản lý các khu DTSQ thế giới tại Việt Nam để đảm bảo sự thống nhất, hiệu quả và phù hợp giữa thực tiễn điều kiện của Việt Nam và yêu cầu quản lý của UNESCO.

Trong khuôn khổ của chương trình Hội thảo tập huấn này, các chuyên gia và thành viên tham gia Hội thảo tập huấn đã có các chuyến khảo sát thực địa tại Khu BTTN Pù Hoạt, huyện Quế Phong và thăm quan các mô hình phát triển dược liệu dưới tán rừng tại xã Yên Hoà, huyện Tương Dương.

Nguyễn Văn Sinh